Ίσως να έχετε ακούσει ότι πρέπει να τρώτε πρωτεΐνη, γνωρίζετε όμως τι είναι στην πραγματικότητα η πρωτεΐνη; Πολλά τρόφιμα περιέχουν πρωτεΐνες, με κυριότερες από αυτές το βοδινό κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια (με τυχαία εντελώς σειρά).
Η πρωτεΐνη, συνθέτει, συντηρεί και αντικαθιστά τους φθαρμένους ιστούς του σώματός μας. Οι μύες μας, τα όργανα του σώματός μας, το ίδιο μας το ανοσοποιητικό σύστημα, αποτελούνται κυρίως από πρωτεΐνες.
Το σώμα μας χρησιμοποιεί την πρωτεΐνη που τρώμε για να δημιουργήσει πολλά εξειδικευμένα πρωτεϊνικά μόρια, τα οποία έχουν και συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Για παράδειγμα, το σώμα μας χρησιμοποιεί πρωτεΐνες για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, το τμήμα εκείνο των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μεταφέρει οξυγόνο σε κάθε μέρος του σώματός μας. Άλλες πρωτεΐνες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του καρδιακού μυ, δηλαδή της καρδιάς μας.
Από την άλλη μεριά, είτε τρέχετε, είτε απλά στέκεστε όρθιοι, η πρωτεΐνη επιτελεί σημαντικό έργο, όπως για παράδειγμα το να μετακινεί τα πόδια σας, τους πνεύμονές σας και να σας προστατεύει από ασθένειες.
Εν κατακλείδι λοιπόν, οι πρωτεΐνες είναι μία κατηγορία ουσιών που περιέχουν άζωτο(Ν), σχηματίζονται από αμινοξέα και εξυπηρετούν πολυάριθμες λειτουργίες στο σώμα μας:
- Είναι το βασικό δομικό συστατικό του κυττάρου
- Χρησιμοποιούνται για ανάπτυξη, αναδόμηση και διατήρηση των σωματικών ιστών
- Η αιμοσφαιρίνη, τα ένζυμα και πολλές ορμόνες παράγονται από πρωτεΐνες
- Είναι από τους βασικούς εξουδετερωτές της οξεοβασικής ισορροπίας
- Οι πρωτεΐνες του πλάσματος διατηρούν κανονική την ωσμωτική πίεση του αίματος
- Τα αντισώματα που μας προστατεύουν από τις ασθένειες σχηματίζονται από πρωτεΐνες
- Η ενέργεια μπορεί να παραχθεί από πρωτεΐνες
Όταν τρώμε πρωτεΐνες, τα πεπτικά υγρά στο στομάχι μας και στο έντερο αρχίζουν να εργάζονται. Διασπούν την πρωτεΐνη σε βασικά δομικά συστατικά, τα οποία ονομάζονται αμινοξέα. Τα αμινοξέα αυτά στη συνέχεια μπορούν να ξαναενωθούν και να σχηματίσουν πρωτεΐνες, που πιθανότατα να χρειάζεται το σώμα μας για να διατηρήσει τους μύες, τα οστά, το αίμα και τα όργανα του σώματός μας.
Οι πρωτεΐνες δηλαδή είναι σαν μακριές αλυσίδες αποτελούμενες από χάντρες, δηλαδή από αμινοξέα, διαφορετικού όμως σχήματος. Τα αμινοξέα αυτά μπορούν να ενωθούν και να δημιουργήσουν χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες. Έχει βρεθεί ότι οι πρωτεΐνες αποτελούνται από πάρα πολλά αμινοξέα, όμως τα 20 από αυτά είναι πολύ σημαντικά για την ανθρώπινη υγεία.
Από τα 20 αυτά αμινοξέα, το σώμα μας μπορεί να παράγει μόνο του τα δώδεκα(12 για τους ενήλικες και 11 για τα παιδιά), ενώ τα υπόλοιπα οχτώ(8 για τους ενήλικες και 9 για τα παιδιά) δεν μπορεί να τα δημιουργήσει μόνο του και πρέπει να προσλαμβάνονται από τη διατροφή μας και συγκεκριμένα από τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη. Τα οχτώ αυτά αμινοξέα ονομάζονται βασικά (ή απαραίτητα αμινοξέα), επειδή είναι απολύτως βασικό να τα προσλαμβάνουμε από τη διατροφή μας, ενώ τα υπόλοιπα ονομάζονται μη βασικά (ή μη απαραίτητα αμινοξέα), επειδή τα σώματά μας τα συνθέτουν ενδογενώς.
Πρωτεΐνες από ζωικές πηγές όπως το κρέας και το γάλα ονομάζονται πλήρης, γιατί περιέχουν και τα οχτώ(8) απαραίτητα αμινοξέα, σε αρκετά καλές αναλογίες. Οι περισσότερες πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης θεωρούνται ατελής, επειδή στερούνται σε περιεκτικότητα ενός ή περισσοτέρων από τα απαραίτητα αμινοξέα. Για κάποιους που δεν τρώνε κρέας ή και γαλακτοκομικά προϊόντα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην ποικιλία των διατροφικών τους επιλογών, ώστε συνδυαστικά να προσλαμβάνουν τελικά την απαιτούμενη περιεκτικότητα από όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.
Για παράδειγμα, τα φιστίκια δεν δίνουν την απαιτούμενη περιεκτικότητα από όλα τα απαραίτητα αμινοξέα στον οργανισμό, ο συνδυασμός όμως φυστικοβούτυρου και ψωμιού προσφέρει όλα τα αμινοξέα. Τα κόκκινα φασόλια από μόνα τους δεν προσφέρουν επίσης την απαιτούμενη περιεκτικότητα από όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, ο συνδυασμός τους όμως με ρύζι τα προσφέρει. Δεν χρειάζεται να προσλαμβάνεται όλα τα απαραίτητα αμινοξέα απαραιτήτως σε κάθε σας γεύμα, ΑΛΛΑ από τον συνδυασμό των γευμάτων σας κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Τις πολύ σημαντικές πληροφορίες μας έδωσε ο Λευτέρης Φυντικάκης, προπονητής και επιστημονικός συνεργάτης αθλητών υψηλού επιπέδου και υπεύθυνος εκπαίδευσης και προπονητής της Matrix Ftiness Hellas.
