Υπάρχει λόγος για απώλεια στη ζωή μας;
Η αρχή του νέου έτους θα μπορούσε να γίνει με τις αποφάσεις της νέας χρονιάς για αλλαγή (new year resolutions). Αλλά θα φανώ σκληρή αυτή τη φορά – δε με ενδιαφέρει να ακούω άτομα που υπόσχονται στον εαυτό τους να αλλάξουν για τέταρτη ή πέμπτη φορά και δεν κάνουν κάτι για αυτό – ακόμα και αν αυτό το κάτι είναι να δουν έναν επαγγελματία θεραπευτή, ψυχαναλυτή ή coach να τους βοηθήσει να καταλάβουν γιατί δεν κάνουν κάτι… Αυτή τη φορά θα μιλήσω για την απώλεια… όχι για την απώλεια ενός φίλου που δε μας ξαναμίλησε και δεν ξέρουμε γιατί, την οικονομική απώλεια ή την απώλεια εργασίας, αλλά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου λόγω θανάτου…
Γιατί;
Μέσα στο πλαίσιο της ζωής υπάρχει και η έννοια του θανάτου – αλλά δεν το σκέφτεσαι παρά μόνο αν σου χτυπήσει την πόρτα. Μέχρι τότε, κάθε άτυχη ιστορία που ακούς προσπερνάται με ένα «κρίμα – μακριά από εμάς». Αυτή είναι από τις χειρότερες ευχές. Μία που διώχνει την αρρώστια και το θάνατο από το δικό μας σπιτικό και τη στέλνουμε σε κάποιο άλλο. Γιατί όμως η ευχή του γείτονα που είπε το ίδιο να μην πιάσει και ο θάνατος να σου χτυπήσει εσένα ξαφνικά την πόρτα; Γιατί να εξαιρεθείς εσύ από το παιχνίδι αυτό; Γιατί να συμβεί σε αυτούς που συμβαίνει άδικα; Είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού; Πολλά τα γιατί…
Ο θάνατος είναι γείτονας και ας αποφεύγεις να τον κοιτάς
Πάνε 18 χρόνια από την ημέρα που σκοτώθηκε ο αδερφός μου – είχε μόλις κλείσει τα 20. Γιατί έγινε αυτό που έγινε; Επειδή ένας ανεύθυνος οδηγός και πατέρας μικρών παιδιών πέρασε με κόκκινο φανάρι. Αυτό είναι το επίγειο επειδή. Τόσο απλά… Πέρισυ το Πάσχα πέθανε ο θείος μου από καρκίνο – μόλις είχε γίνει 58 και μόλις είχε γεννηθεί το πρώτο του εγγόνι. Το πρώτο μάθημα που πήρα χρόνια πριν και δεν το ξέχασα ποτέ είναι ότι ο θάνατος υπάρχει και αφού υπάρχει πρέπει να μάθεις να διαχειρίζεσαι την απώλεια. Αυτό μου είπε το νεαρό μυαλό μου τότε και αυτό κάνω και σήμερα. Επειδή δεν είμαι η μόνη σε αυτή τη γη που έχω πονέσει λόγω τέτοιας απώλειας. Πόλεμοι, καρκίνος, λευχαιμία, λιμός για τα παιδάκια της Αφρικής… πόσες μανάδες και αδερφές έχουν πονέσει σε όλο τον κόσμο; Πόσοι ακόμα πατεράδες και αδέρφια θα πονέσουν;
Ανθεκτικότητα
Αν έχεις συνεχίσει να διαβάζεις σημαίνει ότι ακόμα αντέχεις. Για όσους δεν έχουν συνεχίσει, συχνά θα αντιμετωπίζουν το ίδιο μοτίβο ζωής: δύσκολη κατάσταση, την αποφεύγω, δε φεύγει, δεν είμαι έτοιμη/ος να την αντιμετωπίσω, κατηγορώ τους άλλους και το σύμπαν ή το θεό. Σκληρό; Και βέβαια! Όπως έχω πει στο παρελθόν η ανθεκτικότητα χτίζεται όταν τολμάς να σταθείς όρθιος και όρθια τη στιγμή που οι άλλοι και η ζωή σε σπρώχνουν προς τα κάτω. Επειδή η ζωή δεν είναι σχεδόν ποτέ ρόδινη. Θυμήσου το μόττο μου: η ζωή δεν έρχεται με εγγυήσεις. Όταν είσαι προετοιμασμένη και προετοιμασμένος για όλα γίνεσαι πιο ανθεκτικός – ακόμα και στο θάνατο.
Ο κύκλος του πένθους
Όσο προετοιμασμένος και να είσαι με τη λογική ότι «αν συμβεί το κακό θα μπορέσω να το αντιμετωπίσω», μόνο όταν έρθει εκείνη η στιγμή θα το επαληθεύσεις ή όχι. Νευροβιολογικά ο εγκέφαλος προσπαθεί να κατανοήσει την έννοια του θανάτου – της μόνιμης απώλειας. Αρχικά δεν την κατανοεί- μετά από κάποιους μήνες (η περίοδος διαφέρει από άτομο σε άτομο) υπάρχει η σκληρή συνειδητοποίηση και έρχεται ο θρήνος. Και πάλι η περίοδος αυτή του πένθους είναι σχετική ανάλογα με το πόσο προετοιμασμένη είσαι για δύσκολες καταστάσεις (μαθήματα από πιο ανάλαφρου τύπου απώλειες ή με τη βοήθεια της λογικής).
Η ζωή συνεχίζεται
Έπειτα αρχίζεις να αναζητάς τη ζωή και πάλι. Το πιο σημαντικό είναι στην πορεία αυτή να έχεις αντιμετωπίσει την περίπτωση της κατάθλιψης. Μέχρι ένα σημείο η πλειοψηφία των ανθρώπων παθαίνει κατάθλιψη όταν χάσουν δικό τους άνθρωπο. Εάν έχουν αναπτύξει ψυχικό σθένος πριν το συμβάν, μπορούν να βγουν σχετικά εύκολα.
Πότε θα χαμογελάσω ξανά;
Aυτό εξαρτάται από εσένα την ίδια. Κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει αλλά ούτε και να στο υποσχεθεί. Όλα έχουν να κάνουν με τον τρόπο που μεγάλωσες και ως ενήλικο άτομο από την πεποίθηση που έχεις αναπτύξει για το τι σημαίνει ζωή. Αν πιστεύεις ότι η ζωή σου χρωστά, θα αργήσεις να χαμογελάσεις. Αν πιστεύεις σε ανώτερη δύναμη, ίσως πιο σύντομα αλλά η δύναμη είναι εξωτερική και όχι εσωτερική. Αν θεωρείς ότι η ζωή είναι όπως μια ζούγκλα: γεμάτη ομορφιές αλλά και κινδύνους, με πανέμορφους καταρράκτες αλλά και αγώνες για να μείνεις ζωντανός, τότε έχεις περισσότερες ελπίδες να τα καταφέρεις.
Μάθημα
Ο υγιής ρεαλισμός – ούτε υπεραισιοδοξία, μήτε απαισιοδοξία – βοηθά να αναπτύξεις «αντισώματα» στην απώλεια πριν συμβεί. Το πιο σημαντικό μάθημα που πήρες σήμερα είναι η γνώση για την ανάγκη να εξελίξεις τη σκέψη σου πέρα από το πιθανό ευχάριστο και να αναγνωρίσεις τις πιθανότητες και του αρνητικού χωρίς αυτό να γίνει αρνητική και καταθλιπτική σκέψη ή εμμονή με το θάνατο. Όπως είπε και ο Russell Crowe στην ταινία Μονομάχος: «όταν σου χαμογελά ο θάνατος, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να του χαμογελάσεις και εσύ».
